عده ای از دانشمندان الهی و غیر الهی به این مطلب رسیده اند كه تنها در سایه ی مذهب و دین و دعا و نیایش با خداست كه می توان روان سالمی داشت.
 
 در واقع دعا و نماز، قوی ترین نیرویی است كه انسان ها می توانند ایجاد كنند؛ نیرویی كه چون قوه ی جاذبه ی زمین، وجودی حقیقی دارد و رابط انسان با خالق خود است.

- دعا و نماز

دعا و نماز در حقیقت عبارت است از رابطه‏ای صمیمانه بین آفریدگار و آفریده، كه انسان به وسیله آن از اعماق قلب با خالق خویش سخن می‏گوید. از این رو دعا و نماز هم به درگاه خداوند مقبول و خوش‏آیند است و هم به انسان كمك می‎كند تا غم از دل بزداید و بار روح را سبك‏تر سازد حتی گفته شده است: خداوند مشتاق شنیدن دعا و نماز عادلان و نیكوكاران است.

كسی كه دعا و نماز می‏خواند باید چشمانش را پائین افكنده و قلبش را متوجه بالا سازد و باید نزد خود چنین مجسم كند كه خداوند مقابل او است چنان كه در كتاب مزامیر داود (تهیلیم) فصل 16 آیه 8 می‏فرماید: «خداوند را همیشه پیش روی خود می‏دانم». در تلمود؛ براخوت، 28 ب آمده است: «هنگامی كه شما دعا و نماز می‏خوانید بدانید كه در حضور چه كسی ایستاده‏اید».

(دعـا) در لغـت بـه مـعـنـاى خـوانـدن ، حـاجت خواستن و استمداد بوده و در اصطلاح اهل شرع ، گفتگو كردن با خداوند سبحان به شكل طلب حاجت و درخواست حلّ مشكلات از درگاه او یا به شكل مناجات و ذكر اوصاف جلال و جمال ذات پاكیزه اوست. دعـا یـكـى از بـهـتـریـن عـبـادتـهـاسـت و بـه عـنـوان عـبـادتـى مـستقل ، داراى اجر و پاداش نیك مى باشد و گاهى نیز وسیله گشایش گِرِههاى بسته زندگى و حـل گـرفـتـاریـهـا و مشكلات به الهام خدا و یارى او و سبب بر آورده شدن حاجتهاى دنیا و آخرت است
در روایـات اهـل بـیـت عـلیـهـم السـلام گـاهـى از دعـا بـه عـنـوان عـبـادتـى مستقل ، بهترین عبادت ،مغز و روح پرستش یاد شده واز محبوبترین كارها در روى زمین شمرده شده اسـت و گـاهـى نـیـز از آن بـه عـنوان وسیله رفع گرفتاریها، دفع بلا و مصیبت ، شفاى دردها، كـلیـد نـجـات ، گنجینه رستگارى ، سلاح و سپر مؤ من و بهترین وسیله نزدیكى به درگاه خدا یاد شده است .

اولیـاى گـرامـى اسـلام ، مـى كـوشـیـدنـد، فـرهـنـگ دعـا و اسـتـمـداد از درگـاه خـداونـد مـتـعـال در میان مسلمانان براى همیشه زنده بماند. از این رو، به پیروان خود سفارش مى كردند، درتـمام حالات زندگى با خدا ارتباط داشته و حاجتهاى خود را از او بخواهند، از او كمك بگیرند و حـتـى مـسـائل كـوچـك خـود را بـا خـدا در مـیـان بگذارند. چنانچه در حدیث قدسى آمده كه خداوند تعالى به حضرت موسى (ع ) فرمود:(یا مُوسى ! سَلْنى كُلَّ ما تَحْتاجُ اِلَیْهِ، حَتّى عَلَفِ شاتِكَ، وَمِلْحِ عَجینِك. اى موسى ! به هر چه نیاز دارى ، حتى علف گوسفند و نمك خمیرت را، از من بخواه.همچنین پیامبر اكرم (ص ) فرمود:(لِیَسْئَالْ اَحَدُكُمْ رَبَّهُ حاجَتَهُ حَتّى یَسْئَالَهُ الْمِلْحَ وَ حَتّى یَسْاءَلَهُ شَسْعَهُ) هر كدام از شما باید حاجتش را، حتى نمك و بند كفش خود را، از پروردگارش بخواهد.

از امام صادق علیه السلام نقل شده كه فرمود:(بر شما باد به دعا؛ زیرا با هیچ چیز مانند آن ، به خدا نزدیك نمى شوید و دعا را براى هیچ حـاجـت كـوچـكـى بـه خاطر كوچكى اش رهانكنید، زیرا آن كس كه حاجتهاى بزرگ را بر آورده مى كند، حاجتهاى كوچك هم به دست اوست).

پیامبر اكرم (ص) فرمود: «الدعاء مخ العبادة و لا یهلك مع الدعاء احد، دعا مغز عبادت است و هیچ كس از اهل دعا به هلاكت نمی‏رسد. در عبادات مخصوصا نماز به مسأله دعا تأكید فراوان شده است و شایسته است كه انسان مؤمن در حین نماز، در قنوت، در سجده و... و بعد از فارق شدن از نماز به درگاه الهی دعا نماید. هنگامی كه نمازگذار در مقابل پروردگار خود به عبادت می ایستد و عظمت خداوند و نعمت های فراوان پروردگار به یاد می آورد، بهترین وقت است كه به عجز و ناتوانی خود اعتراف كند و برای گناهان خود از خداوند طلب مغفرت نموده و از درگاه كبریایی خداوند معرفت به او و پیامبر و اوصیاء او و عافیت و روزی حلال برای خود و خانواده اش را خواستار باشد. در رساله های عملیه آمده است كه مستحب است نماز گزار در سجده و یا در سجده آخر دعا كند و حوائج دنیا و آخرت خود، به خصوص رزق حلال را از خدا بخواهد و این دعا را بخواند: «یا خَیْرَ الْمَسْؤُولین وَ یا خَیْرَ الْمُعْطِینَ ارْزُقْنِی وَ ارْزُقْ عِیالی مِنْ فَضْلِكَ فَانَّكَ ذُو الفَضْلِ الْعَظِیمِ» یعنی: ای بهترین كسی كه از او سؤال می‏كنند و ای بهترین عطاكنندگان، روزی بده به من و عیال من از فضل خودت، پس به درستی كه تو دارای فضل بزرگی‏.»

- هدف از عبادت و اهتمام نماز خواندن:

هـدف از عـبـادت ، رشـد وتـكـامـل انـسـان اسـت ، زیـرا خـدا كـمـال مـطـلق اسـت و انـسـان بـراى رسیدن به كمال باید خود را به او نزدیك كند و راه تقرب انسان به خداى متعال ، عبودیت و بندگى است . اثر بندگى رفع تیرگیهاى درونى از صفحه دل و نـورانـى شـدن آن بـه انـوار مـلكـوت و آمـادگـى جـان انسان براى پذیرش تجلیّات حق و تابش نور عشق الهى است .

بـسـیـارى از نـمـاز خـوانـان ، نماز مى خوانند، ولى نمى دانند، براى چه نماز مى گذارند و در نـتـیـجـه از هدف اصلى آن غافلند، از این رو، سودى نمى برند و این عبادت در روح آنان اثرى نگذاشته و یا اثرى نامحسوس و غیر قابل توجه گذاشته است؛ زیرا (همچون كلاغى كه منقار بـر زمـیـن مـى كـوبـد)، بـه نـمـاز پرداخته و با غفلت به پایان مى رسانند. چنین نمازى باز دارنـده از گـنـاهان نیست . با آنكه قرآن نماز را بازدارنده از فحشاء ومنكر شمرده است معلوم مى شود نمازش در حقیقت نماز نبوده ، بلكه صورتى از نماز بوده است . بـراى تـوجـه بـه هـدف اصـلى اقامه نماز، برخى ازعلماى بزرگ اسلام ، كتابهایى پیرامون اسـرار این عبادت وآداب قلبى و معنوى آن نگاشته اند كه مطالعه دقیق و به كار بستن آنها بر همه سالكان طریق الهى ، بویژه جوانان عزیز، امرى ضرورى و لازم است .

اهـتـمام به نماز اقتضا مى كند، انتظار وقت نماز را داشته باشیم مانند كسى كه وعده ملاقات با یـك شـخـصـیـت مـهـم گـذارده ، بـه خـاطـر وفـا بـه ایـن وعـده ، لحـظـه شـمـارى مـى كـنـد. هـیـچ قـول و قـرار دیـگـرى را كـه بـا ایـن وعـده مـنافات دارد، نمى پذیرد، حتى اگر قرار قبلى با دیـگـران گذارده است با عذر خواهى آن را لغو مى كند.

براى این ملاقات ، خود را آماده مى سازد، لبـاس خـود را مـرتّب مى كند، آنچه مى خواهد بگوید در ذهن مرور مى كند. بنابراین باید چنین حالتى در نمازگزار باشد كه با نزدیك شدن وقت نماز در چهره و رفتار او این انتظار مشاهده شود، برخیزد، وضو بگیرد، مقدمات دیگر نماز را فراهم سازد.اهـتـمـام بـه نـمـاز اقـتـضـا مـى كـنـد، انـسـان نـمـاز را بـطـور صـحـیـح و كـامـل بـیـامـوزد و بـه فـراگـیـرى مـسـایـل نـمـاز اهـتـمـام داشـتـه بـاشـد وهـرگـز نـمـاز را از اوّل وقت تاءخیر نیندازد، مگر در شرایط اضطرارى كه طبعاً عذر تاءخیر پذیرفته است .

اهـتـمـام بـه نـمـاز بـه تـوجـه قـلبـى درحـال نـمـاز وخـشـوع در حال عبادت است . چنانكه قرآن كریم ، در وصف مؤ منان رستگار مى فرماید:

(اَلَّذینَ هُمْ فى صَلوتِهِمْ خاشِعُونَ)

آنان (كسانى هستند كه ) در نمازشان خشوع مى ورزند. نـمـاز گـزار بـایـد كـارى كـنـد كـه درحال نماز فكر و ذهن او متوجه عبادت و معبود باشد. بدین مـنـظـور درجـایـى نـمـاز بـخـوانـد كـه مـایـه پـریـشـانـى حـواس نـشـود. درحـال نـمـاز بـا حـالت آرام وبـدون حـركـت زایـد بـدن بـاشـد، درحـال قیام به محل سجده نگاه كند. درحال ركوع به پهلوى پاى راست بنگرد، از نماز خواندن درجـایـى كـه در بـرابـر آب ، درب گـشـاده ، نـقـاشـى ، خـطـاطـى ، گل و گیاه و چیزهایى است كه موجب پریشانى حواس مى شود، خوددارى ورزد. نقـطـه مـقابل اهتمام به نماز، سبك شمردن نماز است.

- دعا و كیفیت آن:

این جهان با تمام تجلیات آن، بازدمِ نَفَسِ خداوند است. تجلیاتی كه انسان جزئی از آن محسوب می‏شود. هر یك دم، یك جلوه است. و اصلاً چیزی جز یك جلوه وجود ندارد.

«لا تكراراً فی تجلّی» یعنی در تجلیات خدا تكرار وجود ندارد. مثلاً امكان ندارد كه یك امام حسین دیگر دقیقاً با همان مشخصات ظهور كند. هر كسی در نوع خودش یك پدیدۀ نوظهور و بلاتكرار است. در حقیقت دستگاه خلقت اگر با تكرار همراه شود نشانۀ كمبود آن است. برای تعریف صحیحی از دعا بررسی دو كیفیت حال و مقام پراخته می شود:حال كیفیتی است كه بدون اراده بر انسان وارد می‏شود و اگر با مراقبت سالك ماندگار گردد مقام نامیده می‏شود، پس مقام، ورود كیفیتی است كه با مراقبت سالك ماندگار گردد .بعضی از كیفیتهای وارداتی، فقط در حال، قرار می‏گیرند و به مقام نمی‏رسند، حال وارد می‏شود ولی سالك توان نگهداری آنرا ندارد، چون مراحل مقدماتی لازم را طی نكرده است. باید به این نكته توجه داشت كه در بسیاری موارد مقدمه مهمتر از نتیجه می‏باشد، مثلاً به نماز ایستادن مقدماتی دارد كه خیلی مهمتر از خود نماز است. ریاضت، مراقبه و... به همتِ نَفَسِ پیر نیاز دارد. در خیلی از موارد، بدون نَفَسِ پیر، كارها انجام نمی‏گیرد، خیلی از دعاها به این دلیل نتیجه نمی‏دهد كه غالبا بی‏مقدمه به آن نزدیك می‏شویم.

- دعا و نماز در ادیان مختلف

الف- دعا از دیدگاه قرآن

از نـظـر قـرآن مـجـیـد، دعـا نـداى فـطرت بیدار انسان خدا جوست كه از عمق جانش بر مى خیزد و همانند عاشقى شیدا معشوق ناپیدایش را مى خواند و به درگاهش دست نیاز مى برد. خداجویان عاشق در سختى و راحتى ، گرسنگى و سیرى ، اندوه وشادى ، نیازمندى و بى نیازى و ... او را مى خوانند. قرآن مجید، حالت خوشِ خداجویان مخلص را چنین توصیف مى كند: (تَتَجافى جُنوُبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً...) بسترخواب ، را رها مى كنند، پروردگارشان را با بیم و امید مى خوانند... دعـا، مـحـبوبترین چیز نزد خدا بوده و مایه رشد و سعادت انسان است خداى تعالى به رسولش مى فرماید:

(وَاِذا سـَئَلَكَ عـِبـادى عـَنـّى فـَاِنّى قَریبٌ اُجیبُ دَعْوَهَ الدّاعِ اِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لى وَلْیُؤْمِنُوا بى لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ) .

هـنگامى كه بندگانم درباره من از تو مى پرسند، (بگو) البته كه من به آنها نزدیكم . كسى كـه مـرا بخواند، اجابت مى كنم ، پس باید دعوت مرابپذیرند و به من ایمان آورند تا به حق و سعادت راه یابند.دعـا، مـایـه ارزش انـسـان در درگـاه الهى است واعتناى خدا به بشر، به واسطه دعا، راز و نیاز وگریه وزارى به درگاه او مى باشد.

ب- دعا و نمازدر دین یهود و دین مسیح

«ای خداوند خدای ما، میل و رضای تو بر این تعلق گیرد كه به ما عمری دراز عطا فرمایی، عمری مشحون از صلح و سلامت پر از نیكی و رحمت و ... عمری كه در آن خجالت و شرمندگی یافت نشود، عمری توام با ثروت و عزت و سعادت كه در آن ترس از تو دل و جان ما را پركند، ای خداوند خدای ما، میل و رضای تو بر این تعلق گیرد، كه در دل هیچ انسانی كینه و دشمنی علیه ما وارد نشود و كینه و عداوتی علیه هیچ انسانی بر دل ما نگذارد.»

وقتی كه دعا در باور شخصی ربوبیت حق جای گرفت و با عمق جان خود تنها او را همه كاره یافت و چشم امید از غیر او بست به ناچار حوائج خود را نیز فقط از او می‌طلبد، ایمان به عالی‌ترین وجه هنگام دعا كردن و نماز خواندن جلوه‌گر می‌شود. زیرا تنها آن كس كه به خدا و به علاقه او نسبت به آفریدگارش صمیمانه ایمان دارد، به حضور پروردگار دعا می‌كند و حاجات خود را از او می‌خواهد.

در انجیل آمده است كه: «هنگامی كه او مسیح در موضعی دعا می‌كرد چون فارغ شد، یكی از شاگردانش به وی گفت: خداوندا، دعا كردن را به ما تعلیم نما، چنانكه یحیی به شاگردان خود آموخت» پس عیسی به شاگردانش گفت: «هرگاه دعا كنید، گویید: ای پدر ما كه در آسمانی، نام تو مقدس باد. ملكوت تو بیاید. اراده تو چنانكه در آسمان است در زمین نیز گرده شود. نان كفاف ما را روز به روز به ما بده و گناهان ما را ببخش زیرا كه ما نیز هر قرضدار خود را می‌بخشیم و ما را در آزمایش میاور، بلكه ما را از شریر رهایی ده.».

هر مسیحی دارای یك خط مستقیم برای ارتباط با خدا می‌باشد و در هر زمان كه اراده نماید در اختیار اوست،‌ ولی اغلب مسیحیان هرگز گوشی تلفن را بر نمی‌دارند و اغلب فراموش می‌كنند كه چنین خطی وجود دارد، مگر اینكه یك وضعیت اضطراری پیش آید. كسانیكه روح بخشش دارند می‌توانند دعا كنند، یكی از دلایلی كه اغلب مانع دعاكردن می‌گردد نداشتن روح بخشش است. مسیح وعده فرموده: وقتی به دعا بایستید هرگاه كسی به شما خطا كرده باشد او را ببخشید تا آنكه پدر شما نیز كه در آسمان است خطایای شما را ببخشاید.

ج- دعا از دیدگاه دانشمندان

دیل كارنگی روانشناس مشهور غرب می گوید: در آمریكا به طور متوسط در هر 35 دقیقه یك نفر خودكشی می كند و در هر دو دقیقه یك نفر دیوانه می شود . اگر این مردم از تسكین خاطر و آرامش كه دین و عبادت به آدمی می بخشد نصیبی داشتند ، ممكن بود از اغلب این خودكشی ها و بسیاری از دیوانگی ها جلوگیری شود.»

دكتر محمد عثمان نجاتی روانشناس و استاد دانشگاه كویت می گوید:« این حالت آرام سازی و آرامش روانی حاصل از نماز از نظر درمانی تأثیر بسزایی در كاهش شدت تشنجات عصبی ناشی از فشار زندگی روزانه و پایین آوردن حالت اضطرابی كه برخی از مردم دچار آن هستند، دارد. »

دیل كارنگی بنیانگذار دانشكده ی روابط انسانی در نیویورك می نویسد: چرا موقعی كه مشكلات، نیروی ما را نابود می كند و یا حوادث، اراده های ما را ریشه كن می سازد و بیشتر اوقات آن قدر در یأس فرو می رویم كه خدا را هم فراموش می كنیم به خود نمی آییم و آن قدر صبر می كنیم كه یأس بر ما پیروز شود؟ و چرا همه روزه نیروهای خود را با نماز و حمد و دعا تقویت نمی كنیم و آن را از نو سازمان نمی دهیم؟امروزه جدیدترین علم یعنی روانپزكشی همان چیزهایی را تعلیم می دهد كه پیامبران تعلیم می دادند، چرا؟ به علت اینكه پزشكان روح دریافته اند كه دعا و نماز و داشتن ایمان محكم به دین ، نگرانی و تشویش و هیجان و ترس را كه موجب بیشتر ناخوشی های ماست برطرف می سازد . شخص من هنوز از كشف رمز اثر دعا و نماز عاجزم ولی این دلیل نمی شود كه از آرامش روحی و اتكایی كه دعا و نماز برایم به وجود می آورد بهره مند نشوم . با دلیل یا بی دلیل برایم مسلم شده است كه اعتقاد به دین در طریق زندگی سعادتمندانه، مهم ترین پایگاه است .»

- نتیجه گیری
اهـمـیـّت دعـا از دیـدگـاه قـرآن و روایـات اهـل بیت علیهم السلام بیان می كند كه قدر و منزلت انسان نزد خدا و روح عبودیّت و بندگى به دعا، وابسته است.كـسـى كـه مـى خـواهـد، بـنـده بـاشـد، از بـى بـند و بارى و افسار گسیختگى ، نجات یابد و گـرداب حـوادث روزگـار وتـوطـئه هـاى شـیـاطین به او آسیب نرساند، و كلید رستگارى دنیا و آخـرت را داشـتـه بـاشـد، كسى كه مى خواهد درتمام زندگى ، معشوقى داشته باشد كه همواره همدم اوباشد، در بن بستها، امیدبخش ، درهنگام بلا و مصیبت ، اضطراب و نگرانیها، آرامبخش روح و پناهگاه مطمئن او باشد، باید دعا كند.

بنابراین تا دست در دست كسی كه آگاه به رمز و رموز، و كجا و چگونه رفتنها است، قرار ندهید، پیدا كردن مسیر با مشكلاتی چند توأم می‏شود. زیرا وقتی كه به حالی دست پیدا می‏كنید، باید اثرات این حال را در خود شناسائی نمایید تا به درك برسید. معنویت، در وجود ما نشانه‏هائی دارد، تا این نشانه‏ها را نشناسید، از كجا متوجه معنویت در وجود خود می‏شوید.
تهیه و تنظیم: حسن بالاگر، مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر و مصطفی قربان موحد، عضو باشگاه پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.
- منابع
- اصول كافى ، ج ۴، ص ۲۱۰.
- انجیل مرقس، باب 11، آیه 25
- بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۰۳، اسلامیه .
- براخوت، 160، ب،7، دال.
- تصنیف غررالحكم و دررالكلم، ص 83، حدیث 1326.
- سجده ، آیه ۱۶.
- رساله عملیه امام خمینی ، قسمت احكام نماز (مستحبات و مكروهات سجده).مسأله 1091.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: